به طور کلی یک قرارداد مدیریت پیمان دارای یک سری اصول کلی می باشد که باید توسط کار فرما و پیمانکار رعایت و بررسی شود. در این مقاله از وبسایت پادیرگستر بر ان هستیم تا ضمن بررسی اصول قرارداد مدیریت پیمان انواع آن را نیز مورد تحلیل قرار دهیم.
تعریف کلی روابط بین ستون های یک پروژه یعنی بین کارفرما، مهندس مشاور و پیمانکار نیازمند یک آگاهی کلی با ریزترین موارد از ضوابط و مقررات مختلف در این بخش است. در این بین شرایط عمومی پیمان، اهمیت بسیاری دارد به‌طوری که اشراف کامل به تمامی نکات آن باعث می شود تا بسیاری از اختلاف‌های مابین دست‌اندرکاران پروژه‌ی عمرانی را حل نماید. شاید یکی از دلایل عدم اهمیت مهندسان شاغل به این رویکرد، حجم بسیار زیاد شرایط عمومی پیمان و ارجاعات متعدد مواد گوناگون به یکدیگر می باشد.
درباره « پیمان » باید بدانید که :
پیمان مجموعه اسناد و مدارکی می باشد که در ماده‌ی ۲ موافقتنامه درج شده است.
ماده‌ی ۲ موافقتنامه سندی می باشد که مشخصات اصلی پیمان، مانند مشخصات دو طرف، موضوع، مبلغ و مدت پیمان در آن بیان گردیده است.
درباره « شرایط عمومی » باید بدانید که :
شرایط عمومی به طور کلی عبارت است از تعهدات تبعی غیرقابل تغییر و عام حاکم بر پیمان. بر این اساس تعهدات و الزامات مندرج در شرایط عمومی پیمان، جنبه‌ی عام داشته که باید در تمامی قراردادهای پیمانکاری رعایت گردد و به هیچ وجه هیچگونه تغییری نباید در آنها ایجاد شود. به عبارت دیگر شرایط عمومی شرایطی می باشد که اصول کلی حاکم بر پیمان را تعیین می‌نماید. مثلا در بند (ط) ماده‌ی ۱۷ شرایط عمومی، پیمانکار در مقابل کارفرما مسئول اعمال کارکنان خود می باشد. این یک شرط کلی و عمومی است که در همه‌ی قراردادهای پیمانکاری رعایت می‌شود. در واقع ، شرایط عمومی یک چارچوب کلی بوده که بسیاری از تکالیف، حقوق و مسئولیت‌های کارفرما و پیمانکار در آن گنجانده شده است. طرفین عملکرد خود را در مورد اجرای یک پروژه در همان چارچوب تنطیم می‌کنند. هر نوع قراداد پیمانکاری راجع به هر موضوع و پروژه‌ی متفاوت (البته از نوع اول) باید از آن شرایط عمومی پیروی نماید. از آنجا که مفاد شرایط عمومی، جنبه‌ی عام و کلی دارند لذا فرض بر این است که پیمانکار -نظیر قانون حاکم بر پیمان- از آن مطلع می باشد.
درباره « شرایط خصوصی » باید بدانید که :
شرایط خصوصی شرایط خاصی بوده که به‌منظور کامل شدن شرایط عمومی برای این پیمان، باتوجه به وضعیت و ماهیت آن تنظیم گردیده است. موارد درج شده در شرایط خصوصی، هیچگاه نمی‌تواند موارد شرایط عمومی را نقض نماید.
در بخش بعدی مقاله به طرفین قرارداد مدیریت پیمان می رسیم. این بخش شامل افراد یا اشخاصی می شود که در این قرارداد دارای مسئولیت بوده و نیاز به معرفی دارند:
« کارفرما » کیست؟
کارفرما یک شخص حقوقی بوده که یک طرف امضاکننده‌ی پیمان می باشد و عملیات موضوع پیمان را بر اساس اسناد و مدارک پیمان، به پیمانکار مورد بحث واگذار نموده است. نمایندگان و جانشین‌های قانونی کارفرما، در حکم کارفرما می باشند.
« پیمانکار » کیست؟
پیمانکار یک شخص حقیقی یا حقوقی و طرف دیگر امضاکننده‌ی پیمان بوده و اجرای موضوع پیمان را بر اساس اسناد و مدارک پیمان، به عهده گرفته است. نمایندگان و جانشین‌های قانونی پیمانکار، در حکم پیمانکار می باشند.
« مدیر طرح » کیست؟
مدیر طرح یک شخص حقوقی بوده که به منظور مدیریت اجرای کار، در چارچوب اختیارات تعیین شده در اسناد و مدارک پیمان، از سوی کارفرما به پیمانکار معرفی می‌گردد.
« مهندس مشاور » کیست؟
مهندس مشاور یک شخص حقیقی یا حقوقی بوده که برای نظارت بر اجرای کار، در چارچوب اختیارات تعیین شده در اسناد و مدارک پیمان به پیمانکار معرفی می‌گردد.
ضمانت‌نامه‌ی اجرای شرایط پیمان همان تعهدات و الزاماتی می باشند که از خود، استقلالی نداشته و تابع موافقتنامه‌اند. این تعهدات در شرایط عمومی و خصوصی پیمان همه از یک نوع نبوده ، بلکه باهم متفاوت هستند. اساسا شرایط باید به نوعی تنظیم شوند که عمل بر خلاف آنها از سوی هریک از طرفین پیمان، موجب جزای کیفری متناسب با آن باشد. البته منظور از کیفر و جزا در اینجا نه به معنی کیفر و جزای یک فعل مجرمانه در حقوق کیفری است بلکه همان مابه‌ازایی است که لازمه‌ی تضمین شرط است و به طرف مقابل حق می‌دهد از آن به نفع خود استفاده نماید. از منظر فوق شرایط عمومی یا خصوصی پیمان دو گونه هستند:
- بعضی از شرایط فاقد ضمانت اجرایی بوده و هیچ معلوم نیست در صورت استنکاف یا عدم اجرای آنها از سوی هریک از طرفین پیمان، طرف مقابل چه اقدامی می‌تواند انجام بدهد و چه آثاری ممکن است در اعتبار حقوقی پیمان ایجاد شود. دسته‌ای از این شرایط جنبه‌ی توضیحی دارند که طبعا ضمانت اجرایی برای آنها قابل تصور نیست و دسته‌ی دیگر اگرچه جنبه‌ی توضیحی ندارد و کاملا امری و لازم‌اند ولی بازهم اثری از ضمانت اجرایی آنها به چشم نمی‌خورد.
- گروه دیگری شرایط ضمانت اجرایی لازم را دارا هستند. این گروه از شرایط را می‌توان شرط به معنای حقوقی آن دانست. زیرا تعهدی که ضمانت اجرای لازم نداشته باشد، خود به خود در حکم این است که هیچ شرطی وجود نداشته البته این گروه از شرایط خود دو نوعند: دسته‌ای از این شرایط، ضمانت اجرای مالی دارند که بر اساس و موجودیت پیمان خللی وارد نمی‌کند، ولی دسته‌ای دیگر موجودیت پیمان را از بین می‌برند.
به دلیل بازه گسترده‌ی انواع قراردادهای پیمانکاری در این قسمت فقط نمونه‌هایی از انواع آن را بیان می‌کنیم:
- قرارداد پیمانکاری مطالعات، خدمات، طراحی، و آماده سازی اراضی پلاک ثبتی؛
- قرارداد پیمانکاری برداشت اندازه‌ی ساختمان و نقشه‌برداری محوطه؛
- قرارداد پیمانکاری نظارت احداث ساختمان؛
- قرارداد پیمانکاری ساختمان، طراحی و نظارت پرونده‌های ساختمانی؛
- قرارداد پیمانکاری عملیات نصب و لوله‌کشی و راه‌اندازی چیلر در ساختمان؛
- قرارداد پیمانکاری اجرا و نصب فن کوئل؛
- قرارداد پیمانکاری اجرای قسمتی از عملیات بازسازی و نوسازی در واحدهای مجتمع تجاری، مسکونی؛
- قرارداد پیمانکاری ساختمان، طراحی (معماری)؛
- قرارداد پیمانکاری مهندسی- خرید و ساخت EPC؛
- قرارداد پیمانکاری لوله‌کشی گاز.